شپشکها به طور کلی نوعی از حشرات هستند که اغلب جنس نر در آن ها قابلیت پرواز داشته و مادهها روی قسمتهایی از درخت ساکن میشوند. شپشکهای مهم درختان پسته دو نوع هستند.
۱-شپشک کندهای (تنهای) Melanaspis inopinatus Leonardi
این آفت به نام کنه در بین باغداران شایع است. روی تنهها و شاخه‌های درخت مستقر میشود و از شیره گیاهی این اندامها تغذیه میکند. این حشره زمستان را به صورت ماده بالغ در زیر سپر ضخیم خود میگذراند و اواخر زمستان درون شکم خود تخم میگذارد. اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت پوره سن یک از زیر سپر مادری خارج میشوند و برای مدتی سرگردان هستند تا روی شاخه و تنه مستقر شوند و سپر ترشح کنند.
این آفت بیشتر از طریق ایجاد ضعف در گیاه و کاهش کمیت و کیفیت محصول و عدم رشد کافی تنه و سرشاخهها خسارت میزند و باعث ضعف درخت، پوک شدن و خندان نشدن پسته ها و در تراکم بالا سبب خشکیدگی سرشاخه ها و هم چنین تراوش بزاق حشره به داخل بافت گیاه سبب پدیدار شدن نشانه های توکسیکوژنیک روی شاخه های درختان میشود.
مناسبترین زمان مبارزه، اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت ( در شرایط آب و هوایی استان کرمان) و همزمان با خروج ۷۰ درصد پوره‌های سن یک می‌باشد (پوره سن یک حساسترین مرحله زندگی آفت است)
در قدیم کشاورزان از سم گبوتکس علیه شپشک و پروانه چوبخوار استفاده میکردند که به دلیل عوامل مخرب زیست محیطی این سم حذف شد.
باغداران محترم بایستی ابتدا از آلوده و زنده بودن این آفت در باغ خود اطمینان حاصل کنند؛ بدین منظور با کشیدن جسم سخت بر روی سپرها و به وجود آمدن حالت خونی پی به زنده بودن این آفت میبرند اما در صورتی که سپرها مثل خاکستر ریزش کنند یا روی آنها نقطه سیاه باشد نشان دهنده وجود سپرهای خالی شپشک می‌باشد.
۲-شپشک واوی Lepidosaphis pistacia
این آفت زمستان را به صورت حشره کامل زیر سپر میگذراند و اواخر زمستان در زیر سپر تخمریزی میکند. پورهها اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت از تخم خارج و روی سرشاخهها، برگ، میوه و خوشه مستقر میشوند. شپشک واوی به ندرت روی تنه دیده میشود زیرا برخلاف شپشکهای تنهای نمیتوانند روی تنه از شیره تغذیه کنند. خروج پوره ها به صورت تدریجی است و مبارزه با این آفت دقت بالایی را میطلبد.
این آفت به درختان ضعیف بیشتر حمله میکنند و در آلودگی شدید باعث باریک شدن سرشاخهها، بدشکلی میوه و ضعف درخت می شوند و در زمان پوستگیری پسته (در صورتی که آلودگی در دانه‌ها باشد) دانه‌ها نارس مانده، پوسته قرمز رنگ میشود و به پوسته استخوانی میچسبد و در دستگاه پسته پوست‌کن، پوست نمیشوند.
مناسبترین زمان مبارزه، اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت می‌باشد. لازم به ذکر است شپشک تنهای معمولاً نسبت به واوی کمی با تأخیر بیرون میآید. زمانی که در باغ شپشک تنهای و واوی همزمان وجود داشته باشد می‌توان چند روز صبر کرد تا پوره‌های شپشک تنهای نیز بیرون بیایند و همراه با هم سمپاشی شوند. در صورت بالابودن جمعیت هریک از این شپشکها، می‌توان حدود ۲ هفته بعد از سمپاشی نوبت اول، مجدداً سمپاشی را تکرار کرد.
این آفات در طبیعت دارای پارازیتوییدهایی از خانواده Aphelinidae ، Encyrtidae ،شکارگرهای خانواده Coccinellidae ، Cybocephalidae ، کنه شکارگر و بالتوری می باشند.
روشهای پیشگیری و مبارزه با شپشکها
۱-کود دهی، تقویت درخت، آبیاری و هرس (این آفت بیشتر روی درختان پیر و ناتوان وجود دارد)
۲-استفاده از سم دیازینون به میزان ۵/۱لیتر در هزار یا اتیون به میزان ۲ در هزار به همراه روغن ولک به میزان ۵ تا ۷ لیتر در هزار توصیه میشود. در صورت جمعیت کم آفت می‌توان از اتیون و در صورت آلودگی بالا می‌توان از دیازینون استفاده کرد
