گاوزبان گیاهی علفی و یک ساله است که دارای ارزش دارویی می‌باشد. ارتفاع ساقهٔ شیار دار و خار دار آن به ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر می‌رسد. برگ‌های این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است و گلهایی به رنگ آبی، سفید و بنفش دارد. تقریباً تمامی اجزاء گاوزبان اعم از گل ها و برگ ها و دانه های آن به عنوان دارو استفاده می شود. همچنین دانه های این گیاه را برای تهیه روغن مورد استفاده قرار می دهند. روغن حاصله را معمولا به نام روغن گل ستاره ای میشناسند که دارای خواص دارویی زیادی می‌باشد.
زادگاه آن حوزه مدیترنه است و به مناطق دیگری نیز گسترش پیدا کرده است.
گاوزبان یکی از غنی‌ترین منابع اسیدهای چرب است و سر شار از اسید گاما-لینولنیک می‌باشد. تنها برخی ازگیاهان حاوی اسید لینولنیک هستند. اسید لینولنیک به عنوان یک منبع انرژی در بدن مصرف می‌شود و به عنوان یک ماده مادر نسبت به اسیدهای چرب امگا-۳ عمل می‌کند. اسیدهای چرب ضروری در ساختن بافت مغز و اعصاب نیز نقش دارند.
این گیاه حاوی مواد مغذی متنوعی همچون اسیدهای چرب مفیدی است که کمبود آنها در بدن می‌تواند مستقیما بر رفتار، التهاب‌های داخلی و عملکردهای مختلف سلولی تاثیر می‌گذارد.
خواص گل گاوزبان
در کتب قدیم به گل گاوزبان لسان الثور می گویند. گل گاوزبان در ایران، اروپا و امریکا شهرت زیادی دارند. پزشکان سنتی ایران در معالجه بسیاری از امراض از گل گاوزبان استفاده می کردند و نتیجه می گرفتند.
برخی از خواص گل گاو زبان عبارتند از:
- تقویت‌کننده اعصاب و روان و حواس پنجگانه
- نشاط‌آور
- در درمان اختلال حواس کاربرد فراوانی دارد.
- در تنظیم اختلالات ادراری و تعریق، موثر است.
- برای درمان سرماخوردگی، تنگی نفس و گلودرد، مفید است.
- برگ تازه آن برای درمان جوش‌های چرکین دهان اطفال، برفک، سستی بیخ دندان و رفع حرارت دهان موثر است.
- منیزیم موجود در گل‌گاوزبان ضدسرطان بوده و به دلیل دارا بودن آلکالوئیدهای می‌تواند ضد حساسیت، ضد‌روماتیسم و ضد التهاب باشد.
- این گیاه باعث کاهش تب در بیماری‌هایی چون سرخک، مخملک، آبله و کهیر می‌شود.
- در برخی کشورها برگ‌های تازه گل‌گاوزبان را به علت داشتن مقادیری ویتامین C داخل سالاد می‌ریزند.
- گل‌های تازه این گیاه نیز بویی شبیه خیار دارد و وقتی در آب خیسانده شود و با آب‌لیمو و شکر مخلوط شود، مصرف آن برای روزهای گرم بسیار نشاط‌انگیز و خنک‌کننده است.
طریقه مصرف صحیح دم کرده گل‌گاوزبان
برای استفاده از این گیاه، کافی است مقداری گل‌گاوزبان (دو تا پنج مثقال) را با نیم لیتر آب جوش، همانند چای روی حرارت غیر مستقیم بخار کتری یا سماور گذاشته و بگذارید تنها ده دقیقه دم بکشد، بهتر است پس از دم‌کشیدن، ده دقیقه بماند و بعد آن را میل کنید، زیرا در این صورت است که دمنوش شما لعاب بسته و خوشطعمتر می‌شود.
منابع: صالحی سورمقی، محمدحسین، «گیاهان دارویی و گیاه درمانی»، تهران، انتشارات دنیای تغذیه.
